Sad permakulturowy - więcej niż sad Twoich marzeń

Sad Permakulturowy

Jadalny ogród leśny/sad permakulturowy (z ang. food forest) można opisać jako zespół roślin polikulturowych, w którym każdy element przynosi korzyści drugiemu lub jest co najmniej neutralny. Mówiąc prościej, taki sad to ogród Edenu. Jest różnorodny, zrównoważony i wysoce wydajny. W końcowej fazie wzrostu wytwarza obfitość żywności ekologicznej przy niewielkich zasobach lub bez dodatkowej pracy i nakładów. Dzieje się tak, ponieważ sad permakulturowy tworzy specyficzny mikroklimat ograniczający utratę składników odżywczych i wody. Wyobraź sobie trójwymiarową przestrzeń z warstwami w następujący sposób:

• korony drzew – drzewa wiążące azot, duże drzewa orzechowe i owocowe, palmy, a także drzewa opałowe.

• warstwa podszytu – karłowate drzewa owocowe i orzechowe

• warstwa krzewów – krzewy owocowe, krzewy zielne

• warstwa zielna – zioła lecznicze i kulinarne, kwiaty, rośliny wiążące azot

• warstwa okrywowa – ugór zielony m.in. lucerna, koniczyna czerwona, wyka, fasola, groch oraz truskawka, nasturcja itp.

• warstwa korzeniowa – rośliny okopowe

• warstwa roślin pnących – np. winogrona, marakuja, kiwi

Możesz zapytać, dlaczego tak wiele warstw, ponieważ taki układ prawdopodobnie przypomina dziki las, a nie jadalny sad. Ale o to właśnie chodzi i dlatego system nazywa się jadalny ogród leśny. Warstwa korony drzew składa się z drzew zazwyczaj powyżej dziewięciu metrów, które zapewnią cień drzewom i krzewom, które potrzebują go do zrównoważonego wzrostu, szczególnie w klimacie tropikalnym, śródziemnomorskim i suchym. Krzewy zajmują przestrzeń między drzewami. Z drugiej strony warstwa zielna wspiera drzewa owocowe i jagody, przyciągając zapylacze i drapieżniki szkodników. Warstwa okrywowa służy do zacieniania gleby, ograniczania parowania, tłumienia chwastów i kontroli erozji. Dodatkowo rośliny strączkowe i ugór (np. lucerna, koniczyna czerwona, koniczyna biała, wyka włochata, groch polny, soczewica, ciecierzyca, orzeszki ziemne) nawożą glebę azotem związanym z powietrza. Rośliny okopowe rozluźniają glebę umożliwiając infiltrację wody. Wreszcie pnącza są dodatkowym źródłem pożywienia zajmującym mało miejsca, przyciągającym też pożyteczne owady.

Jak można to osiągnąć?

Na skraju małego ogrodu możesz stworzyć mały sad permakulturowy. Jeśli masz dodatkową przestrzeń, możesz sadzić gildie drzew lub przekształcać istniejące sady lub zadrzewienia. Sad permakulturowy powinien znajdować się blisko domu, aby ułatwić jego zarządzanie na wczesnych etapach. Punktem wyjścia do zakładania takiego sadu na mało żyznym obszarze jest sadzenie gatunków pionierskich (odpornych roślin, które można najpierw posadzić na jałowej ziemi) oraz drzew wiążących azot. Będą wspierać drzewa owocowe oprócz zwyczajnego dodawania kompostu i ściółki. W odniesieniu do ściółki przeczytaj mój blog o Permakulturze, aby uzyskać więcej informacji.

Tworząc jadalny ogród leśny lub dowolny system permakultury, najpierw pomyśl o zasobach. Jak pozyskasz wodę? Czy istnieje staw nawadniający, czy można go stworzyć, czy jest strumień, czy też zbierasz i przechowujesz wodę deszczową? Czy możesz filtrować i ponownie wykorzystywać szarą wodę? Oprócz zaspokojenia podstawowych potrzeb w zakresie nawadniania sadu permaulturowego na wczesnych etapach tworzenia, należy rozważyć, czy musi on przetrwać okresy suszy. Jeśli tak, to drzewa mogą potencjalnie rosnąć na dolinkach permakulturowych (z ang. swale), które są doskonałą funkcją do rozprzestrzeniania się, nasączania i rozprowadzania wody w krajobrazie. Źródła kompostu i ściółki są również bardzo ważne, ponieważ Twoje wybrane gatunki będą potrzebować składników odżywczych. Czy możesz sam zrobić kompost, mając dostęp do zielonego materiału (trawa i ścinki roślin), resztek jedzenia i brązowego materiału (suche liście, słoma, siano, rozdrobniony papier itp.)? Jeśli masz dostęp do nawozu zwierzęcego, jest to bonus, ponieważ właściwie skompostowany może znacznie wzbogacić glebę kładąc go na wierzch gleby (lecz nie wkopując!)

Co więcej, jeśli planujesz hodować drób, pozwól zwierzętom popracować w twoim sadzie spulchniając glebę, lub pozwól kaczkom skosić rośliny okrywowe i nawozić teren (ich obornikiem). Wybierając swoje gatunki, zastanów się, czy są one odpowiednie dla twojego klimatu i zastanów się ile źródeł pożywienia chcesz uprawiać. Na koniec puste przestrzenie między drzewami wypełnij warstwami krzewów, roślin zielnych, okrywowych, korzeniowych i pnączy. Można to zrobić krok po kroku w dogodnym tempie.

Uprawa sadu permakulturowego na początku zajmie trochę czasu i wysiłku, ale korzyści są naprawdę niezwykłe. Wymieniłam tutaj najbardziej oczywiste dla mnie, aby uzyskać krótką notatkę referencyjną, ale jestem pewna, że ta lista może być bardzo długa.

• Jadalny ogród leśny pozwala w pełni wykorzystać całą potencjalną przestrzeń uprawową.

• Różnorodność w sadzie permakulturowym zapewnia stałe dostawy pożywienia, ponieważ przy zmieniających się warunkach klimatycznych i pogodowych zawsze można liczyć na pewne plony. Natomiast jeśli uprawiasz jeden lub dwa rodzaje drzew owocowych, ze szkodliwymi zjawiskami pogodowymi (silna susza, zmiana temperatury), twoje szanse na uzyskanie dobrych plonów są znacznie mniejsze.

• Plagi szkodników są znacznie mniejsze w sadzie permakulturowym, ponieważ rośliny lepiej rosną i są bardziej produktywne w gildiach roślinnych. Łączenie różnych gatunków razem utrudnia szkodnikom atakowanie płodnych gatunków. Na przykład niektóre zioła odstraszają szkodniki zapachem.

• Sad permakulturowy w końcowej fazie ulega samonawożeniu i jest samowystarczalny z powodu liczby rosnących gatunków i dużej ilości opadłych liści i gałęzi, które z czasem ulegają rozkładowi za pomocą bakterii i grzybów uwalniających składniki odżywcze do gleby.

Podsumowując, nie można się pomylić kopiując to, co robi natura. Oczywistym jest, że opryskiwanie chemikaliami, odsłanianie gleby przez ciągłe koszenie czy kopanie rok po roku szkodzi środowisku, pożytecznym formom życia i zdrowiu. Z drugiej strony, tworząc bioróżnorodność, obserwując przyrodę i chroniąc robaki, grzyby i bakterie rozkładające materię organiczną na Twoją korzyść, kupujesz polisę ubezpieczeniową na całe życie, jak również na całe życie przyszłych pokoleń.